Туберкулезтан канчаар эмнензе экил?
| Туберкулезтан канчаар эмнензе экил? |
| 12.04.2017 08:45 |
|
Туберкулез аарыындан эмненип эгелээн болза… Туберкулез азы өкпе аарыы дээрге туберкулезтуң микобактериязының азы ону бир дугаар илередип ажыткан эртемденниң ады-биле Кохтуң палочказының тывылдырары халдавырлыг аарыг болур. Туберкулез колдуунда өкпеже халдаар, ынчалза-даа өске-даа органнарга тыптып сайзырап болур. Туберкулез аарыг кижи аарыгның микобактерияларын үндүр тарадып, долгандыр турар улуска халдадып болур айыылдыг. Туберкулезтан үзе эмненир дизе, дараазында чүүлдерни шыңгыы сагыыры чугула: ü фтизиатр эмчиниң хайгааралы-биле эмнээшкин курузун долузу-биле эртер. Туберкулезту эмнээри хөй үени негээр – 6 азы оон хөй ай дургузунда уламчылаар; ü эмчиниң бижип бергени туберкулезка удур эм-таң аймаан ижип тура, эмнээшкинге үзүктелиишкинни болдурбас; ü эмчиниң бижип бергени шинчилелдерниң шуптузун эртер – оларның түңнелдеринден эмнээшкинниң чедимчелии хамааржыр. Туберкулезка удур эмнерни чүгле эмнелге ажылдакчызыныү дорт хайгааралы-биле ижер ужурлуг Туберкулезтуң эмнээшкини 2 үе-чададан тургустунар: Бирээде, эмнээшкинниң күштүг үе-чадазы колдуунда туберкулезка удур диспансерниңчыдар салбырынга эртер. Аарыгның хевириниң аайы-биле эмнээшкинниң эгезинде 4 азы 5 туберкулезка удур эмнерни бижип бээр. Оларны эмчиниң айтып бергени хемчээлге болгаш доктааттынган чурум езугаар ижер. Эмнээшкинниң күштүг үе-чадазы 2-ден 4 ай чеде бээр болгаш ооңүргүлчүлелдии чедип алдынган түңнелдерден хамааржыр. Ийиде, эмнээшкинниң деткимче (амбулаторлуг) үе-чадазы 4-5 ай ишти үргүлчүлээр болгаш аарый берген кижиниңчурттап турар чериниң чоогунда эмнелгеге азы туберкулезка удур диспансерге чоруттунар. Бо үе-чадада туберкулезка удур 2-3 эмни ижерге чедер болур. Бир эвес аарый берген кижи туберкулезтуң микобактерияларын ылгап үндүрүп турар болза, ол дугайында аңаа эмчи дыңнадыр ужурлуг, аарый берген кижи долгандыр турар улуска (оларның аразында аҗы-төлге, дөргүл-төрелдеринге болгаш эш-өөрүнге) аарыгны чыпшырып каап болур деп чүүлдү утпас болза эки. Ону болдурбазы-биле, дараазында нарын эвес дүрүмнерни сагыыры чугула: ü чугаалажып турар кижизинден өскээр хая көрнүп алгаш, чөдүрүп азы азырып турар үезинде аксын думчук аржыылы-биле дуглап алыр; ü ылгалып үнүп турар суук чарааны тускай контейнерге чыып алыр. Эптиг кылдыр аксы таптыг дуглалып турар бичии банканы база ажыглап болур; ü эмнелгеден дашкаар турар үелерде чүгле бодунуң тускай аяк-савазын, аржыылын болгаш орун херекселдерин ажыглаар, тодаргайлаарга, хууда арыг-силиг гигиеназын сагыыр; ü болдунар болза, камгалал медицина масказын ажыглаар; ü чурттап турар черин удаа-дараа агаарладып турар. Аарый берген кижиге эмнээшкинниң тодаргай чурумун доктаадып бээр болур. Ынчангаш эмнээшкинни шын чорудары-биле, чогуур доктааттынган хуусааларда ылгалып үнген чарааны шинчилгеже дужаар ужурлуг. Ол хуусаалар колдуунда мындыг болур: ü эмнээшкинни эгелээр бетинде ылгалып үнген чарааның 3 хевирин дужаар; ü эмнээшкинниң 2-3 айы эрткен соонда ылгалып үнген чарааның 2 хевирин дужаар; ü эмнээшкинниң 5 айы эрткен соонда ылгалып үнген чарааның 2 хевирин дужаар; ü эмнээшкинниң соонда азы 6-8 ай эрткенде ылгалып үнген чарааның 2 хевирин дужаар. Туберкулезка удур эм-таң аймаа ижип турар үеде чамдык таварылгаларда эмнерниң доора салдары база илереп кээп болур. Кандыг-даа доора салдар илереп келген болза, эмнээшкин үезинде байдал баксырай берген таварылгада ол дугайында дораан-на аарый берген кижиниң эмнээшкинин хайгаарап турар эмнелге ажылдакчызынга дыңнадыр. Туберкулез аарыг улустуң кол-кол будулуушкуннары ü Эмнээшкин эгелээн соон дарый, аарыг кижиниң байдалы дүргени-биле экижий бээрге, аарыг кижи бодун кадык апарган деп санап эгелээр болгаш оон ыңай эмнер ишкен херээ чок деп бодай бээр. Сактып алыңар! Бодунуң туразы-биле эмнээшкинни соксадыры азы үзүктелдирери туберкулез тывылдырар бактерияларның эмнерге шыдамык чоруун улам күштелдирер. Эмнээшкинни үзүп кааптар болза азы шын эвес эмненир болза, аарыг оон-даа артык аар хевиринге катап эглип келир болгаш ону үзе эмнээри дыка берге, харын-даа чамдык таварылгаларда шуут болдунмас апаар. ü Өске хоорайже улуг эмнелгеже азы институтче эмненип чоруптуп болур, аңаа бир-ийи ай дургузунда эмнеп кааптар. Сактып алыңар! Бүгү делегейде туберкулезтуң эмнээшкинин ол-ла туберкулезка удур эм-таң аймаа-биле чорудуп турар болгаш туберкулезтан аарыг кижини эмнээриниң хуусаалары эмнелге чериниң арга-шинээнден хамаарышпас болур. ü Туберкулезту чоннуң аргалары-биле эмнеп кааптып болур. Сактып алыңар! Чаңгыс-даа чоннуң аргазы туберкулезтуң тывылдырыкчыларын өлүрүп шыдавас. Туберкулезту чүгле ук аарыгга удур эмнер-биле узуткап болур, өске күштүг аргалар чок. ü Ам үр үеде эмненир харык чок-тур, ооң кадында аарыг дугайында өске улуска билдириксевейн тур мен. Таблеткалардан садып алгаш бодум эмненип тургаш, ооң соонда өске хоорайда эмнелгеге барып эмнедип ап болур. Сактып алыңар! Фтизиатр эмчиниң хайгааралы-биле чогуур үезинде болгаш шын чоруттунган эмнээшкин чокта аарыг улам хөгжүп сайзыраар. Шын эмнээшкин орай эгелээн тудум, үзе эмненириниң аргалары эвээжеп турар. Аарыг кижиге сүмелер ü Эмнеп турар эмчиңерниң бүгү сүмелерин хажык чокка күүседиңер. ü Бижип берген эмнерниң шуптузун чогуур үезинде ижип, эмнээшкинни үзүктелдирбеңер. Үзе эмнедириниң чажыды чүгле ында. ü Бир эвес кандыг-бир чылдагаан ужун эмнээшкинни үзүктелдирипкен болзуңарза, ол-ла дораан эмчиге чедиңер.
|
Херээжен киҗи өг-бүлези, чоок улузунуң кадыкшылы, чаагай чоруу дээш харыысалгалыг болур үүлени чүктеп чоруур дизе, чазыг болбас. Ажы-төл, кады чурттаан эжи аарый бергенде, ие кижи дүн-хүн дивейн, уйгу-чыдын чок оларның кадыкшылы дээш демисежип кириптер. Ол-ла үеде херээжен кижи боду аарый бергенде, аарыын чанында улузундан чажырып, бут кырынга эрттирип алыры чажыт эвес. Ынчангаш янзы-бүрү аарыглардан ал-ботту болгаш чоок, эргим кижилерин камгалаары, эмнээриниң дугайында немей билиглерни билип алырыартык эвес. Амгы үеде бистиң республикавыста чидиг айтырыг – туберкулез аарыы.