ГБУЗ РТ «Противотуберкулезный диспансер»

Аарыгның элээн орай үезинде, туберкулез бодун улам-на илередир. Ол дараазында демдектер-биле тодарадаттынар:

-         Доктаамал дүкпүлүг азы дүкпү чок чөдүл

-         Кижи бичии-даа күш үндүргениниң түңнелинде, агаар чедишпестеп тыныш бачыдаары

-         Эмчи кижини дыңнап тургаш, сагыш салыптар киргирээш шимээн. Оларның күжениишкиннии болгаш тайылбыры тодаргай шинчилээшкинге бижиттинмес, чүге дизе олар янзы-бүрү болур: кургаг болгаш шык

-         Мага-боттуң эъдиниң изииниң бедии

-         Карактары кылаңнааш, кежиниң өңү бүлүргей

-         15 килге чедир болгаш оон-даа хөй килди хенертен чидириптери (арыптары)

-         Дүкпүзү ханныг апаары

-         Хөректе, оожум-даа байдалда дег, хандыр киир тынганда-даа дег, аарыкшының тыптып келири. Ук демдек, кажан аарыг плевраже дамчып кире бергенде, көстүп келир.

Бир эвес сөөлгү ийи демдек илереттине берген болза, ук кижи туберкулезтуң нарын хевири-биле аарый бергени болур, ынчангаш ук кижини дарый эмчиге чыттырып эмнээри чугула. Болганчок, аарыг өкпеден эгени алгаш, оон хан дамчыштыр ижин-шөйүндүже, сөөк-даякче база өске-даа органнарже дамчыыр.

Өкпе туберкулезунуң үезинде температура

Гипертермия – организмниң туберкулез микобактериялары-биле халдап аарый бээр демдектериниң бирээзи. Шуут-ла бо организмниң эскерии аарыгның шупту кол демдектерин мурнай көстүп келир болгаш, өкпениң клиниктиг кемдээшкини болур.

Ховар-даа болза, дараазында халыын (лихорадка) база көскү: эртенги шакта шоолуг эвес температура көдүрлүр, оон кежээ бада бээр. Аарыгның соксавайн турар байдалда, температура 41°C чедип болур.

Өкпе туберкулезунда чөдүл

Туберкулез үезинде чөдүл дараазында онза чүүлдерлиг болур:

Шык чөдүл. Кижи хөрээнде бир-ле борбак чүүл бар дээрзин билип турар болур болгаш, доктаамал ону чөдүрүптерин оралдажыр. Ол дээрге, дегдириишкин чоруунуң эртип турарының түңнели болур өкпе дамырларында шараланчак чүүлдүң (слизь) чыглып турары болур. Ол альвеолдарда газ солчуушкунун баксырадып, агаарның анаа эргилиишкининге шаптыктаар. Ынчангаш кижиде камгалал рефлекс – агаарны эрттиреринге ажык черни арыглап бээрин даанган доктаамал чөдүл болур. Ынчалзажок, шараланчак чүүлдүң доктаамал чыглып келири, чөдүлдү катап-катап тывылдырар.

Чөдүл хайныры узамдыгар. Ол, кажан кижи шараланчак чүүлдү үндүр чөдүрер оралдажыышкынга, аарыг кижи плевра биле баар эъдин (диафрагма) дыңзыдарга, өкпениң базыышкынын болгаш оларның агаар киирериниң чурумун үрээр. Ол дегдириишкинни нептередип тарадырынга база тынарынга бергедээшкинни болдурар, а ооң соонда база-ла чаа чөдүл хайнып эгелээр.

Туберкулез үезинде чөдүл колдуунда дүкпүлүг болур. Ол ириң биле шараланчак чүүлден тургустунган холуксаа болур. Ында аарыгның эң-не хөй өөскүдүкчүлери бар болгаш, туберкулезтуң нептерээриниң байдалы ол. Туберкулезтуң эге чадазында ук холуксаа шилдең болгаш чырык болур, оон ол хан холумактыг болгаш дадарык өңнүг апаар. Сөөлгү чадазында аарыг кижи чүгле ириңниг хан-биле чөдүрүп эгелээр.

Чөдүлдүң кедерээри болганчок, кажан кижи чыдар байдалда кедерээр. Ынчангаш аарыг кижини чөдүл дүнеки үеде, кажан кижи удуп чыдырда, хайныр. Ол ышкаш хөрек клетказында аарышкы тыптып, доктаамал чөдүлдү тывылдырар. Аарыг кижиниң байдалын бедик сыртыктар чиигедип болур.