Чылыг үениң келгени-биле база уругларның чайгы дыштанылгалары чоокшулаан тудум, ада-иениң харыысалгазы улгадыр. Уругларның сонуургаа, хостуг үези, а кол чүүл – улуг улустуң талазындан хайгаарал чогу хамааржыр.
Ажы-төл кадык болгаш онча-менди болзун дээр болза, хүн бүрүнүң амыдыралының айыыл чок чоруунуң кезек дүрүмнерин база негелделерин сагыыры, а ол ышкаш активчи дыштанылганы шын организастаары чугула:
ада-ие, төрелдер, эш-өөр, уругну “карактан салбаңар!”, чардыкпаңар – айыыл караш чивеш аразында бооп болур;
амы-тын камгалаарынга дузалаар эргежок чугула дүрүмнерни тайылбырлап, ажы-төл-биле хууда чугааны кылыңар;
танывас улус-биле чугаалажырын чөпшээревеңер. Кымга-даа, бир эвес “бир-ле кижи” хора чедирерин оралдажып турар болза, кезээде “чок” деп харыылап болур эргелиг дээрзин уругга тайылбырлаңар;
Медсестра кабинета медпрофилактики противотуберкулезного диспансера Инна Седен выезжала совместно с другими специалистами побывала в детском лагере Чодураа Улуг-Хемского кожууна.
Шораана Монгуш, № 1 өкпе туберкулезунуң терапия салбырының ажыл-агый хайгаараар ажылдакчызы: “Өг-бүлениң үнелиг чүүлү – өгбелерден дамчып келген чараш езу-чаңчылдарны ажы-төлге өөредип чаңчыктырары, улугну улуг деп, бичиини бичии деп хүндүткелеп билир кылдыр кижизидери болур. Улуг өг-бүле дээрге, аас-кежик, өөрүшкү болгаш менди-чаагай-дыр. Орус чоннуң үлегер домаанда сөглээни ышкаш, “Чүнү тарыыр сен, ону алыр сен”, уругларны канчаар өстүрүп кижизидерил, түңнелин бодунга көөр. Ол база бир үнелиг чүүл деп бодаар мен”.
Өлүр чоруктуң чылдагааннарының бөлүктери деп темага туберкулезка удур диспансерниң уруглар салбырының элээдилеринге лекцияны эмчи сестразы Оюмаа Ооржак чоруткан.